Επιμέλεια Φωκίων Φουντουκίδης
Συχνά ακούμε σε ποντιακά τραγούδια την λέξη “μαρτέν” ένα είδος πυροβόλου όπλου το οποίο έφεραν μαζί τους αρκετοί Πόντιοι αγωνιστές.
Ποια είναι όμως η ετυμολογία της λέξης αυτής;
Το μαρτέν πήρε το όνομα του από τον Ελβετό σχεδιαστή του Friedrich von Martini *.
Την συναντάμε σε παραδοσιακά ποντιακά τραγούδια
Την λέξη συναντάμε στο παραδοσιακό τραγούδι για την γενναιότητα των Σανταίων:
Μάνα δώσ’ με την ευχή σ ‘ και τη κυρού μ’ το μαρτέν
σην Σάνταν που θα γεννά σο ρασίν πρεπ’ να εβγαίν’
Επίσης ο αείμνηστος ποιητής Κων/νος Ανδρεάδης από το Λιποχώρι Πέλλας έγραψε ένα ποίημα για τον φημισμένο οπλαρχηγό από το Κιζίκ του Απές Βασίλη Ανθόπουλο:
Βασίλ Αγάς με τ΄ όνεμαν πάντα μαρτέν εκράτνεν...
Εκεί σα μέρα τα Άγια εφέκεν την ζωήν ατ΄
με το μαρτέν πάντα σο χερ΄ παρέδωκεν την ψην ατ΄
*Το Martini-Henry είναι ένα τουφέκι που χρησιμοποιήθηκε από τον βρετανικό στρατό για πρώτη φορά το 1871.
Οι παραλλαγές Martini – Henry χρησιμοποιήθηκαν σε ολόκληρη τη Βρετανική Αυτοκρατορία για 47 χρόνια. Αναπτύχθηκε για πρώτη φορά από τον Henry O. Peabody και βελτιώθηκε από τον Ελβετό σχεδιαστή Friedrich von Martini. Το τουφέκι Mark IV Martini – Henry τερμάτισε την παραγωγή το 1889 αλλά παρέμεινε σε λειτουργία σε όλη τη Βρετανική Αυτοκρατορία μέχρι το τέλος του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου.
Χρησιμοποιήθηκε μεταξύ άλλων στους πολέμους:
Βρετανοί αποικιακοί πόλεμοι
Ρωσο-τουρκικός πόλεμος (1877-1878)
Ελληνοτουρκικός πόλεμος (1897)
Βαλκανικοί Πόλεμοι
Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Ελληνοτουρκικός πόλεμος (1919–22)
και στο Αφγανιστάν από το 1978 έως και σήμερα από τους Ταλιμπάν! (Στις αρχές του 2010 και του 2011, οι πεζοναύτες των Ηνωμένων Πολιτειών ανακάλυψαν τέτοια όπλα στους Ταλιμπάν)
Στην Οθωμανική Τουρκία
Μη μπορώντας να αγοράσει τουφέκια Martini – Henry από τους Βρετανούς επειδή ολόκληρη η παραγωγή τους επρόκειτο να οπλίσει τα βρετανικά στρατεύματα, η Οθωμανική Τουρκία αγόρασε όπλα όμοια με το Mark I από την Providence Tool Company (Ηνωμένες Πολιτείες) και τα χρησιμοποίησε ενάντια στους Ρώσους στον Ρωσοτουρκικό πόλεμο (1877-1878) . Το τουφέκι αναφέρεται ως Aynalı Martin στην Τουρκία και εμφανίζεται σε πολλά διάσημα λαϊκά τραγούδια.
Πηγές:
Χ.Π. Συμεωνίδης Αρχείον Πόντου Επιτροπής Ποντιακών Μελετών
Γεώργιος Παναγιωτίδης, πολιτικός επιστήμονας
Βικιπαίδεια
